ผลไม้พื้นเมืองภาคใต้ ความสุขที่คุณเด็ดได้

ผล ไม้พื้นเมืองส่วนมากไม่ใช่ของที่จะกินจริงจังหรือเป็นพันธุ์ที่ดีเลิศ แต่สำคัญตรงที่มันหาไม่ยาก สะดวกซื้อ ประหยัดทรัพย์ ปราศจากสารพิษตกค้าง ยามเราได้กลืนกินลูกหว้า ตะขบ ละไม เรามิได้กลืนกินความหรูหราหรือรสนิยมเข้าไปด้วย หากเป็นวัยเด็ก ความสนุก วิถีการดำรงชีพแบบไทย ๆ ที่ผสานสัมพันธ์กับธรรมชาติของคนรุ่นก่อน เป็นการกินอย่างมีความสุข ซึ่งบัดนี้มีแต่จะห่างหายไป

เดือย, มะเดื่อ ผลเต็ม ๆ ขนาดเท่าส้มเขียวหวาน เมื่อสุกเปลือกจะนิ่มและช้ำง่าย
มะม่วงหิมพานต์, กาหยู, ยาร่วง, เล็ดล่อ, หัวครก ไม้ ร้อยชื่อ ใช้ประโยชน์ได้ทุกส่วนตั้งแต่ราก ลำต้น ใบ ผล และเนื้อในเม็ด ผลสุกมีรสหวานหอมแปลก ๆ ที่คนรุ่นเก่าโปรดปราน เนื้อในเม็ดคั่วหรืออบกินอร่อย ให้พลังงาน โปรตีน และแคลเซียมสูงกว่าผลไม้อื่นใด ถ้าอยากชิมผลอย่าไปช้ากว่าเดือนเมษายน
มะดัน ไม้ป่าที่นำมาปลูกกันทั่วไปให้ผลตลอดปี จะกินผลดิบหรือดองก็ได้ สรรพคุณ บำรุงโลหิต ขับเสมหะ ระบายอ่อน ๆ
ตะขบ พื้นเพเดิมว่ากันว่าเป็นของอเมริกาใต้ แต่กลายมาเป็นยอดผลไม้ของเด็กไทย ปลูกทั่วไปแต่เชียงใหม่ยันนราธิวาสนานแล้ว ผลดิบสีเขียว สุกเปลี่ยนเป็นสีแดง และเมื่อสุกเต็มที่จะมีสีม่วงคล้ำ รสหวานจัด ให้ผลตลอดปี
มะม่วงเบา มะม่วงพันธุ์เล็ก วางขายเป็นพวงตามตลาดปักษ์ใต้ พวงละ 10 บาท กินกับน้ำปลาหวานดีที่สุด
มะกอกป่า ผลคล้ายมะกอกฝรั่งแต่เล็กกว่า รสฝาด ซ่าลิ้น ส่วนมากกินใบและยอดใช้เหนาะขนมจีน คนอีสานฝานผลใส่ส้มตำ สรรพคุณ แก้บิด แก้โรคธาตุพิการเพราะน้ำดีไม่ปกติ
กำไร, จำปูไร หรือมะไฟลิง ผลไม้กลุ่มมะไฟที่รสชาติวิเศษ ยามสุกเปลือกผลสีเหลืองส้มจะแตกออกง่าย ๆ เนื้อสีส้มสวยงาม ถ้าจะหากินไม่ควรเข้าหมู่บ้านล่ากว่ากันยายน
ฝรั่งบ้าน, ฝรั่งขี้นก หรือ "ย่าหมู" ของคนแถบชุมพร ระนอง เป็นฝรั่งรสอร่อยที่ทุกวันนี้หากินยากเหลือเกิน
เงาะบ้าน คนปักษ์ใต้กินเงาะสองสามชนิดคือ เงาะโรงเรียนกับเงาะบ้าน เงาะบ้านเป็นเงาะพื้นเมืองที่กระเถิบจากเงาะป่าหรือลูกลวนขึ้นมาหน่อย แต่ก็ยังนับว่ามีเยื่อน้อย ไม่หวานล่อนเหมือนเงาะโรงเรียน ชาวบ้านชอบเพราะรสชาติ "ดิบ ๆ" ราคาถูก สำหรับคุณที่ไม่ใช่ชาวบ้านเสมือนเป็น "ทางเลือก" ของคนที่ไม่ชอบเหมือนใคร
มะเฟือง ผลไม้รูปทรงมีดีไซน์ บางต้นหวาน บางต้นเปรี้ยว แต่ฝานกินได้ทั้งผลสุกและดิบ ฝรั่งใส่มะเฟืองใส่สลัดและอธิบายว่ารสเหมือนลูกพลัม สับปะรด มะนาว รวมกัน แถบริมน้ำโขงกินแกล้มแหนมเนือง สุดอร่อย
มะเม่า, สัมเม่า ไม้ขนาดกลาง พบในป่าดิบแล้งทั่วประเทศ นายแพทย์ท่านหนึ่งบอกว่า อาจมีส่วนหยุดยั้งโรคเอดส์ แต่ก็ต้องวิจัยกันต่อไป ผลมะเม่ามีขนาดใหญ่กว่าหัวไม้ขีดเล็กน้อย กินผลสุกสีดำ (ตอนปลายฤดูฝน) แต่ผลดิบสีเขียวรสเปรี้ยวจัด เด็ก ๆ ก็ชอบ
ลางสาดขาว จากเทือกเขานครศรีธรรมราช รสหวานอมเปรี้ยวแบบที่ชาวบ้านนิยม แม้ไม่อาจเทียบเคียงกับลางสาดลิปะน้อย อำเภอเกาะสมุย ที่ว่ากันว่ารสชาติดีที่สุดก็ตาม ลางสาดขาวราคาต่ำกว่าลองกองถึงสองในสาม
มะกอกฝรั่ง เป็นมะกอกชนิดที่ผลได้น้ำได้เนื้อที่สุด เราพบมันได้ตามรถเข็นผลไม้ตลอดทั้งปี
ละไม ญาติที่ใกล้ชิดของมะไฟ มีมากแถบยะลา ปัตตานี นราธิวาส และพบได้ทั่วไปในตลาดภาคกลาง และอีสาน ช่วงเดือนสิงหาคม
กะทกรก, รกช้าง พบทั่วไปในป่าทุกประเภท โดยเฉพาะที่โล่งริมทาง ผลสุกสีเหลืองส้ม ข้างในมีเม็ดเกาะที่ผนังด้านข้างของผล รสหวานหอม
กล้วยเล็บมือนาง คนนครฯ เรียกชื่อไปคนละทางว่า "กล้วยกินดิบ" วางขายมากรายทางช่วง อำเภอท่าแซะ จังหวัดชุมพร
มังคุด พืชพื้นเมืองคาบสมุทรมลายูขึ้นได้ดีในที่ซึ่ง มีความชื้นสูง เป็นผลไม้ชนิดเดียวที่ไม่กลายพันธุ์ จึงไม่จำเป็นต้องเสาะหาพันธุ์แท้ ความที่มีดกดื่น ชาวนครฯ จึงเก็บลูกอ่อนแช่น้ำเกลือกินเรียกว่า มังคุดคัด
มะขาม ไม้มงคลอายุยืน มีอยู่ทั่วทุกภาคของไทย ฝักอ่อนรสเปรี้ยวจี๊ด บางคนชอบเก็บมาจิ้มกะปิ สรรพคุณ ดีต่อสุขภาพเหงือกและฟัน เป็นยาระบายอ่อน ๆ
มะขามป้อม ชอบปลูกตามวัดหรือโรงเรียน คนเดินป่ารู้จักดี เพราะตอนกินรสฝาด พอกลืนน้ำลายหรือดื่มน้ำตามจะชุ่มคอ สรรพคุณ คล้ายสมอไทย
ตะลิงปลิง, มูงมัง (เกาะสมุย) ผัก-ผลไม้ ที่อยู่ตรงกลางระหว่างมะเฟืองกับมะดัน กินดิบแบบมะเฟืองได้ แต่นิยมใช้ประกอบอาหารคาว และขึ้นชื่อลือชาในการตำน้ำพริก สรรพคุณ ช่วยเจริญอาหาร บำรุงกระเพาะอาหาร ลดไข้
ชับพลา, พลับพลา ไม้ป่าจากกระบี่ พอสุกสีดำจะหวานเด็ก ๆ เก็บลูกสดใส่ปืนกระบอกไม้ไผ่ไล่ยิงกัน เรียกว่า "ชับโพล่ง"
ลองกอง ผลไม้พื้นเมืองสกุลนี้ที่มีหน้าตาคล้ายกันมี อยู่ไม่น้อยกว่าหกชนิด ฉะนั้นก่อนควักกระเป๋าพึงระวังให้จงหนัก ลองกองเมื่อบีบ (ปอก) แทบไม่พบยาง เนื้อแต่ละกลีบจะล่อน ไม่มีเยื่อหุ้มเนื้อ รสหวาน เม็ดน้อยมาก
หลุมพี น้อยคนจะมีโอกาสเห็นต้นและผล เพราะขึ้นอยู่ตามป่าพรุ ป่าที่ราบต่ำ คล้ายระกำ แต่เปลือกผลมีสีแดงเลือดหมู และไม่มีหนาม รสเปรี้ยวติดอันดับโลก นิยมนำมาดองกินจิ้มพริกเกลือ
หลุมพี ปอกเปลือกแล้วสีเนื้อในคล้ายระกำ แต่มีขนาดเล็กและกลมกว่า
จำปาดะ, จำปา ที่เห็นว่าจำปาดะต่างจากขนุนชัดเจนก็ คือ สามารถปอกเปลือกโดยกรีดแล้วใช้มือจับขั้วผลดึงเนื้อในรวมทั้งเม็ดให้หลุดออก มาทั้งยวง ดังภาพ แต่ขนุนไม่สามารถทำเช่นนี้ได้
จำปาดะ ทรงผลกลมยาว เปลือกผลบางและขนาดเล็กกว่าขนุน ยวงบางและค่อนข้างเหลว รสหวานแหลม กลิ่นฉุนจัดกว่าขนุน เม็ดนำมาต้มเกลือกินหรือชุบแป้งทอดทั้งยวงทั้งเม็ด จำปาขึ้นชื่อคือที่สตูล และเกาะยอ สงขลา
ลูกสาย จากเทือกเขานครศรีธรรมราช ขึ้นอยู่ตามริมธารในป่าดิบ ผลสุกมีสีดำ เปลือกแข็งหนา เนื้อและรสชาติของลูกสายออกจะคล้ายลำใย แต่อร่อยน้อยกว่า ชาวป่าบอกว่าค้างคาวแม่ไก่ชอบกิน
นมควาย, หมากพิพ่าน (อีสาน) ไม้เถากลุ่มเดียวกับนมวัวและกล้วยมูสัง ขึ้นในป่าผลัดใบและป่าดิบแล้งทั่วประเทศ ผลสุกราวเดือนมิถุนายน-ตุลาคม รสเปรี้ยวอมหวาน
ระกำ ออกผลเป็นทะลายตามต้น บางต้นเปรี้ยว บางต้นหวาน โดยคนพื้นถิ่นจะรู้ได้จากกลิ่นถ้าหวาน พอสุกไปยืนใกล้ต้นจะหอมหวาน แต่ถ้าเปรี้ยวจะหอมเปรี้ยว
ลูกก่อ ไม้จำพวกก่อในประเทศไทย พบมากกว่า 80 ชนิด แต่ที่นิยมกินผลได้แก่ ก่อแป้น ก่อเดือย และก่อแซะ ผลแก่ใช้เป็นอาหารได้ราวเดือนพฤศจิกายน วิธีการคือนำเม็ดมาต้มหรือคั่วให้สุกแล้วกินเนื้อในเมล็ด
มะมุด พืชสกุลเดียวกับมะม่วง กินทั้งผลสุกและดิบเหมือนกัน แต่กลิ่นหอมฉุนและเนื้อเป็นเสี้ยนกว่า คนใต้นิยมนำผลดิบมายำหรือแกงส้ม ผลสุกช่วงพฤษภาคม-มิถุนายน
ลูกหวาย ผลของต้นหวาย เนื้อหรือที่คนปักษ์ใต้เรียก "เยื่อ" มีน้อย รสออกเปรี้ยว ฝาด เหมาะจะกินเล่น
ลางสาดเขา จากเทือกเขานครศรีธรรมราชเช่นกัน ภายนอกคล้องลองกอง แต่สีออกน้ำตาลกว่า เปลือกค่อนข้างหนา เนื้อหวานหอม ชาวสวนมักนำมาเป็นต้นตอของลองกอง
ทุเรียนบ้าน ผลเล็กกว่าทุเรียนพันธุ์และค่อนข้างกลม พบได้ทั่วภาคใต้ ในช่วงเดือนมิถุนายน-สิงหาคม เนื้อน้อย แต่รสหวานแบบที่คนใต้โปรดปรานนำไปทำทุเรียนกวนก็อร่อย
มะกอกน้ำ ผลทรงยาวรี เนื้อมีรสเปรี้ยว มักนำไปดองหรือเชื่อม
มะขวิด ขึ้นตามป่าเบญจพรรณทั่วไป นิยมปลูกตามบ้านสวนหรือวัด ผลกลมโตกว่ากำปั้นผู้ชาย เปลือกนอกแข็ง ขนาดเวลากินต้องเขวี้ยงพื้น เนื้อในสีน้ำตาลไหม้ รสเปรี้ยวอมหวาน
มะขามเทศ "นำเข้า" จากทวีปอเมริกามาปลูกแพร่หลายในย่านนี้ จนเหมารวมเรียกว่าเป็นผลไม้พื้นเมืองเช่นเดียวกับผลไม้อีกหลายชนิด
เม็ดขนุนสำปะลอ สำปะลอเป็นไม้ที่หาดูยากอีกชนิดหนึ่ง ลักษณะผลภายนอกคล้ายขนุนแต่เล็กกว่า เปลือกมีหนามแหลมเล็ก ๆ แต่นุ่มโดยรอบ ผลภายในคล้ายขนุน แต่ไม่มียวง ความจริงสำปะลอเป็นสาเก แต่เป็นชนิดมีเม็ด และเจ้าเม็ดนี่ละที่เราเอามาต้มกิน
ลูกลาน หลังจากผ่าผลก็จะได้เนื้อหรือแป้งในเม็ดเป็นลูกกลม ๆ มักนำไปเชื่อมแบบลูกชิด
ลูกประ, กระ ถิ่นกำเนิดคือเทือกเขานครศรีธรรมราช ผลมีเปลือกแข็ง เมื่อสุกจะแตกดัง "แป๊ะป๊ะ ๆ" กินเนื้อในเม็ดของผลโดยต้มแล้วดอง ภาคกลางใช้คั่ว
ลูกหยี พันธุ์ผลใหญ่
ลูกหยี ผลหยีสดหากินไม่ได้ง่ายนัก พบตามธารน้ำตก แถบนครศรีธรรมราช สงขลา ใครมีหยีสักสองต้นบนที่ดินถือว่าโชคดี เพราะราคาสูง
มะปริง นิยมกินผลดิบทั้งในรูปผัก-ผลไม้ เด็ดจากต้นสด ๆ มาเหนาะแกงเผ็ดอร่อยนัก
ทุเรียนเทศ, ทุเรียนน้ำ ผลคล้ายทุเรียน แต่เปลือกไม่มีหนามแหลม จัดอยู่ในจำพวกน้อยโหน่ง
ทุเรียนเทศ ลักษณะเนื้อผล และเมล็ดไม่ต่างจากน้อยหน่า แต่รสอมเปรี้ยว และผลใหญ่กว่ามาก
จาก ไม้จำพวกปาล์ม ขึ้นตามชายเลน เนื้อในขณะที่ยังไม่แข็ง มีรสหวาน กินสดได้ แต่เมื่อแก่จัดจะแข็งและมีแป้งมาก

ตารางคุณค่าอาหารของผลไม้พื้นเมืองชนิดต่าง ๆ ในส่วนที่กินได้ 100 กรัม
ผลไม้พื้นเมือง	น้ำ (ก.)	พลังงาน (กคล.)	ไขมัน (ก.)	คาร์โบ ไฮเดรด (ก.)	เส้นใย (ก.)	โปรตีน (ก.)	แคลเซียม (มก.)	เหล็ก (ม.ก.)	วิตามินเอ (I.U.)	วิตามินบี 1 (I.U.)	วิตามินซี (มก.)
กระท้อน	84.5	57	0.7	13.9	1.0	0.4	9	1.2	83	0.05	14
กล้วยเล็บ มือนาง	79.2	72	0.2	18.0	0.2	1.8	10	1.3	133	0.03	8
เกาลัด, ก่อ	35.8	259	1.2	57.9	1.5	3.8	30	1.8	-	0.21	-
ขนุน, แก่	72.9	94	0.3	23.7	0.9	1.7	27	0.6	392	0.09	9
เม็ดขนุน, ต้ม	58.8	161	0.2	34.8	1.2	5.0	37	0.7	-	0.08	8
เงาะ	82	64	0.1	16.5	1.1	1.0	20	1.9	-	0.01	53
ชมพู่ป่า	87	46	0.2	11.8	0.9	0.6	8	1.1	-	-	5
แตงไทย, แก่	96.1	12	-	2.3	0.3	0.8	11	0.3	1,042	0.02	17
ตะโก	73.6	99	-	24.5	1.5	0.3	19	0.4	-	-	79
ตะลิงปลิง	92.5	27	0.3	6.3	0.6	0.6	5	0.6	175	0.02	35
ทุเรียน	66.8	124	1.6	28.3	1.4	2.5	20	0.9	17	0.27	37
ทุเรียนเทศ	83.2	59	0.2	15.1	0.6	1.0	14	0.5	-	0.08	24
ฝรั่ง	80.7	51	0.1	11.6	6.0	0.9	13	0.5	89	0.06	160
พุทรา	76.9	82	0.4	20.5	1.1	1.6	37	0.8	67	0.03	46
มะกอกไทย	78.4	78	0.02	19.2	0.6	0.4	67	0.9	-	0.09	291
มะกอกน้ำ	75.8	86	0.3	22.3	0.5	1.0	14	0.9	375	0.09	49
มะขาม, ดิบ	79.5	71	0.1	17.2	0.8	2.4	58	0.7	17	0.15	12
มะขามเทศ	77.8	78	0.4	18.2	1.2	3.0	13	0.5	25	0.24	133
มะขามป้อม	84.1	58	0.5	14.3	2.4	0.7	29	0.5	100	0.03	276
มะเดื่อ	58.8	54	0.3	11.3	-	1.5	56	0.9	-	0.01	-
มะดัน	92.4	28	0.1	6.5	0.4	0.3	17	-	431	tr.	5
มะปราง, สุก	83	60	0.1	15.7	-	0.8	12	0.9	400	0.04	107
มะพูด	86.7	49	0.5	12.2	1.0	0.4	5	0.4	42	0.06	5
มะพร้าวอ่อน, เนื้อ	84	77	3.6	10.3	0.4	1.4	42	1.0	-	0.04	6
มะเฟือง	92.3	28	0.4	6.7	1.0	0.3	8	0.9	267	0.05	38
มะไฟ, หวาน	82.7	66	-	15.9	0.3	0.5	7	3.3	-	tr.	4
มะม่วง, ดิบ	82.9	60	0.4	15.3	0.4	0.6	10	0.2	183	0.06	62
มะม่วง หิมพานต์, เนื้อ	85.4	53	0.4	13.1	0.4	0.8	7	0.6	83	0.02	198
เม็ดมะม่วง หิมพานต์, คั่ว	3.3	597	44.6	30.5	0.4	18.5	35	2.0	-	0.39	-
มะยม	91.7	28	-	6.4	0.6	0.7	5	0.4	-	0.01	8
มะยง, สุก	85.2	57	-	13.8	0.3	0.4	3	0.7	-	0.02	25
มะละกอ, สุก	87.1	45	0.1	11.8	0.5	0.5	24	0.7	1,183	0.03	73
มังคุด	84.3	57	0.3	14.7	5.0	0.5	10	0.5	-	0.03	4
ระกำ	86.4	51	0.1	12.1	0.3	0.5	8	0.4	-	-	6
ละมุดไทย	75.2	94	0.5	21.9	1.4	0.4	28	0.3	57	-	17
ลางสาด	84.2	55	0.1	14.2	0.8	0.9	12	0.9	-	0.08	2
ลูกกระทกรก	82	64	0.4	15.2	-	1.8	20	0.7	-	0.01	15
ลูกชิด	94.7	19	0.2	4.9	0.5	0.1	21	0.5	-	tr.	-
ลูกตะขบไทย	94.2	94	0.6	24.2	1.2	0.5	33	0.7	50	0.01	5
ลูกตาล	89.4	39	0.6	8.9	0.5	0.7	7	0.9	-	0.02	1
ลูกลาน	81	62	0.1	17.8	1.3	0.7	14	0.2	-	0.01	11
ลูกหวาย	79	79	1.2	18.6	0.5	0.6	19	1.7	-	0.06	5
ลูกหว้า	82.7	60	0.1	15.8	0.3	0.7	8	0.2	-	tr.	23
สาเก, ต้ม	65.2	121	0.3	31.7	-	1.4	24	0.4	42	0.11	10

หมายเหตุ : ก. คือ กรัม, มก. คือ มิลลิกรัม, กคล. คือ กิโลแคลลอรี, IU คือ International Unit, tr คือ มีเล็กน้อย

Posted in: